“พระที่นั่งสีตลาภิรมย์” วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม

เดิมตั้งอยู่ในพระบรมมหาราชวัง พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระที่นั่งเย็น เป็นตึกจีนสูง ๓ ชั้น สำหรับใช้เป็นที่ประทับบริเวณ “พระตำหนักตึก” ในเขตพระราชฐานชั้นใน ใกล้กับประตูสนามราชกิจ ซึ่งเป็นที่ประทับของพระนางเธอ พระองค์เจ้ารำเพยภมราภิรมย์ พระราชเทวีในรัชกาลที่ ๔  (ในรัชกาลที่ ๕ โปรดเกล้าฯ ให้เฉลิมพระนามพระอัฐิเป็น “กรมสมเด็จพระเทพศิรินทรามาตย์” ในตำแหน่งสมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง และในรัชกาลที่ ๖ โปรดเกล้าฯ ให้เฉลิมพระนามเป็น “สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี”) ต่อมาเมื่อจะสร้างหมู่พระที่นั่งจักรีมหาปราสาทขึ้น จึงโปรดเกล้าฯ ให้รื้อพระที่นั่งสีตลาภิรมย์ไปปลูกถวายเป็นตำหนักเจ้าอาวาส ณ วัดราชบพิธ  อยู่บริเวณด้านหลังตำหนักอรุณ

  

“...พระตำหนักเดิมอันเป็นสถานที่พระบรมราชสมภพ และที่สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จประทับอยู่ฝ่ายใน อยู่ตรงที่สร้างพระที่นั่งมูลสถานบรมอาสน์ พระที่นั่งสมมติเทวราชอุปบัติและท้องพระโรงกลางข้างหลังพระที่นั่งจักรีมหาปราสาททุกวันนี้ พระตำหนักนั้นเรียกกันว่า “ตำหนักตึก” เดิมพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้สร้างขึ้นถวายเป็นที่ประทับของสมเด็จพระศรีสุลาลัย พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ครั้งสมเด็จพระศรีสุลาลัยสวรรคตแล้ว จึงพระราชทานแด่พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าหญิงลม่อม (ต่อมาได้รับการเฉลิมพระอิสริยยสเป็น “สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร”) อันเป็นพระกนิษฐภคินีร่วมเจ้าจอมมารดากับกรมหมื่นมาตยาพิทักษ์ (ทรงเป็นสมเด็จพระบรมราชมาตามหัยยิกาในรัชกาลที่ ๕) ด้วยเจ้าจอมมารดาเป็นพระญาติวงศ์ของสมเด็จพระศรีสุลาลัยๆ ได้ทรงทำนุบำรุงเลี้ยงพระเจ้าลูกเธอทั้ง ๒ พระองค์นั้น มาแต่ยังทรงพระเยาว์ ครั้นกรมหมื่นมาตยาพิทักษ์สิ้นพระชนม์ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดให้รับพระโอรสธิดาซึ่งล้านแต่ยังทรงพระเยาว์อยู่ทั้งนั้น เข้าไปทรงทำนุบำรุงไว้ในพระบรมมหาราชวัง อยู่ที่พระตำหนักตึกกับพระองค์เจ้าลม่อมโดยมาก แต่สมเด็จพระบรมราชชนนีของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชชกาลที่ ๕ นั้น พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าบุตรี ทรงรับทำนุบำรุงอีกชั้นหนึ่ง ด้วยพระองค์เจ้าบุตรีเป็นพระราชธิดาพระองค์น้อย ได้ทรงรับหน้าที่ราชูปฐากในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระบรมราชชนนี (หมายถึงพระนางเธอ พระองค์เจ้ารำเพยฯ : รอยใบลาน) จึงได้เสด็จขึ้นไปช่วยทำการอุปฐากสนองพระเดชพระคุณในสมเด็จพระบรมอัยกาธิราชตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์ ได้พระราชทานพระนามว่า “รำเพย” เพราะถวายอยู่งานพัดต้องพระราชอัธยาศัยมาจนสิ้นรัชชกาลที่ ๓ มาในรัชชกาลที่ ๔ เมื่อได้เป็นพระนางเธอฯ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงมีรับสั่งให้เสด็จมาประทับที่พระตำหนักตึก และต่อมาโปรดให้สร้างพระที่นั่งสีตลาภิรมย์ เป็นที่ประทับในบริเวณพระตำหนักนั้นองค์ ๑...” (พระราชประวัติพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว : สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ)